Ochrona warzyw przed chwastami

Jednym z warunków uzyskiwania wysokich i dobrej jakości plonów roślin warzyw­nych jest umożliwienie im wzrostu w środowisku wolnym od chwastów.

Chwasty towarzyszą roślinom uprawnym w każdych warunkach. Nie są znane przypadki uprawiania z powodzeniem jakiegokolwiek gatunku warzyw bez odchwaszczania. Właściwie niemal cała historia rolnictwa, od zarania dziejów, związana jest z ochroną przed chwastami.

Prawie wszystkie zabiegi agrotechniczne prowadzone na polu służą między inny­mi zwalczaniu chwastów. Suma strat spowodowanych zachwaszczeniem na ogól przekracza straty wywołane przez choroby i szkodniki. Czasami, przy niewielkim na­sileniu chorób czy szkodników, można zrezygnować z ich zwalczania. W wypadku chwastów taka sytuacja zdarza się niezmiernie rzadko. Dlatego zwalczanie chwastów jest obecnie uznawane za główny zabieg ochrony roślin, a herbicydy stanowią podsta­wową grupę pestycydów. Często ponad 50% zużytych środków ochrony roślin to her­bicydy. Nie można jednak zaniedbywać innych sposobów niszczenia chwastów. Zale­ca się jako najbardziej racjonalne integrowanie metod ochrony warzyw. Oznacza to stosowanie zabiegów profilaktycznych, agrotechnicznych i chemicznych w taki spo­sób, aby osiągnąć największą skuteczność ochrony i jednocześnie ograniczyć ujemny wpływ na środowisko. Dotyczy to również zwalczania chwastów. W warzywach uprawianych na małych powierzchniach (działki, ogródki przydomowe) chwasty zwalczane są na ogół ręcznie i mechanicznie. W towarowej produkcji jednak ko­nieczne jest integrowanie metod zwalczania chwastów. Polega ono na stosowaniu od­powiednich herbicydów oraz właściwej agrotechniki, przy czym funkcję podstawową, obecnie i jeszcze zapewne długo, będą pełnić herbicydy. Bez stosowania herbicydów nakłady pracy ręcznej na odchwaszczanie plantacji roślin warzywnych sięgają kilku­set roboczogodzin na hektar, nawet na polach bardzo dobrze przygotowanych do siewu czy sadzenia.

Pielenie jest zaliczane do najuciążliwszych prac w rolnictwie; wykonuje się je czę­sto na kolanach, w deszczu, chłodzie lub skwarze, coraz częściej dostrzega się także niekorzystny wpływ słonecznego promieniowania ultrafioletowego. Dzięki możliwo­ści zastąpienia, przynajmniej częściowo, pracy ręcznej herbicydami zostały one uzna­ne za jedno z największych osiągnięć nauki wprowadzonych do rolnictwa.

Zwolennicy rolnictwa ekologicznego proponują, aby w uprawie warzyw nie uży­wać nawozów mineralnych i środków ochrony roślin (z herbicydami włącznie). W go­spodarstwach ekologicznych można spróbować obejść się bez herbicydów. Przecież na szerszą skalę zaczęto stosować herbicydy dopiero od końca lat pięćdziesiątych, a przez całe wieki zwalczano chwasty metodami tradycyjnymi. Oczywiście, warzywa pochodzące z takich gospodarstw muszą być droższe, bo ich wyprodukowanie jest bardziej pracochłonne, ale niekoniecznie muszą być zdrowsze od warzyw uprawia­nych w gospodarstwach racjonalnie stosujących nawożenie mineralne i chemiczną ochronę roślin. Trudno odmówić słuszności dążeniom do ograniczenia chemizacji środowiska. Dlatego podejmowane są badania nad innymi, niechemicznymi meto­dami zwalczania chwastów. Nowe możliwości, jakie stwarza współczesna nauka, być może pozwolą jeśli nie na całkowite zrezygnowanie ze stosowania herbicydów, to przynajmniej na zmniejszenie ich zużycia. Herbicydy mają znaczenie głównie na plantacjach, gdyż wykonanie w odpowiednim terminie ręcznych i mechanicznych za­biegów odchwaszczających napotyka poważne trudności.

Nauką zajmującą się chwastami i metodami ich zwalczania jest herbologia, sta­nowiąca jeden z działów ochrony roślin. Nauka ta obejmuje między innymi:

biologię i ekologię chwastów,

ich rolę w agrocenozie,

sposoby regulacji występowania i zwalczania chwastów,

czynniki warunkujące selektywność herbicydów,

tolerancję i wrażliwość roślin na ich działanie fitotoksyczne,

praktyczne aspekty stosowania herbicydów z uwzględnieniem ich wpływu na tech­nologięprodukcji i na środowisko.

Zaznajomienie producenta warzyw z zasadami ich ochrony przed chwastami jest celem tej książki. Zwrócono w niej uwagę głównie na właściwe stosowanie herbicy­dów, ale chemiczne zwalczanie chwastów nie może być rozpatrywane w oderwaniu od całej agrotechniki, omówiono więc także niektóre zabiegi mechaniczne (dające w określonych warunkach lepsze wyniki niż stosowanie herbicydów).

Praktyczne zalecenia oparto przede wszystkim na wynikach badań Instytutu Wa­rzywnictwa, na których podstawie herbicydy zostały zarejestrowane oraz dopuszczo­ne do stosowania i obrotu przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W wypadku gatunków uprawianych u nas na małą skalę, dla których nie ma jeszcze oficjalnych zaleceń, wspomniano o możliwościach ich odchwaszczania, opierając się na zalece­niach stosowanych za granicą.

Należy jednak podkreślić, że wszystkie herbicydy, podobnie jak inne środki ochrony roślin, muszą być stosowane zgodnie z obowiązującym zakresem rejestracji, dlatego konieczne jest korzystanie nie tylko z zaleceń podanych w tej książce, ale tak­że z aktualnych, opracowywanych przez Instytut Warzywnictwa czy Instytut Ochrony Roślin programów ochrony roślin warzywnych.