Ekologiczne podstawy hodowli lasu

Książka ta, jak sam tytuł wskazuje, traktuje o ekologii jako nauce wykorzy­stywanej w hodowli lasu. Daje bowiem przegląd najważniejszych praw i metod ekologicznych pozwalających hodowcy na prawidłowe interpretowanie zjawisk, z którymi spotyka się w lesie przy wykonywaniu swojej odpowiedzialnej pracy.

Książka składa się z trzech części. Część pierwsza to krótki zarys ekologii ogólnej z położeniem nacisku na problematykę synekologiczną (ekologię zbio­rowisk roślinnych), gdyż w zakresie autekologii (traktującej o współzależnościach między rośliną a środowiskiem, w którym żyje i się rozmnaża) istnieje już dziś sporo pomocy naukowych, w szczególności podręcznik T. Puchalskiego i Z. Prusinkiewicza (1975): „Ekologiczne podstawy siedliskoznawstwa leśnego\". Zaznajamia także z ekologiczną optymalizacją produkcji leśnej, wypracowaną na gruncie nowoczesnej wiedzy o ekosystemie leśnym i jego produkcyjności, kształtowanej zarówno pod wpływem naturalnych praw i sił przyrody, jak i pod przemożnym oddziaływaniem gospodarki człowieka.

Poznanie praw rządzących przyrodą, a co za tym idzie świadome ingerowa­nie w odwieczne jej tajniki, stanowi bowiem „chleb powszedni\" naszych czasów. Dlatego każdy przyrodnik, a leśnik w szczególności, mający przecież do czynie­nia z najwyżej zorganizowanym i najbardziej skomplikowanym układem czyn­ników biotycznych i abiotycznych w postaci ekosystemu leśnego, powinien legi­tymować się dobrym przygotowaniem ekologicznym.

Autor, opierając się na dostępnych źródłach bibliograficznych, starał się przedstawić w możliwie najprostszy i skrótowy sposób trudne i skomplikowane związki zachodzące w przyrodzie między zespołem roślinnym (z bytującymi w nim zwierzętami), jakim jest las, a czynnikami środowiskowymi, warunkują­cymi jego występowanie i rozmieszczenie na Ziemi, jego zmienną fizjonomię i produkcyjność. Naczelnym bowiem zadaniem lasów jest nieprzerwana pro­dukcja surowca drzewnego, w możliwie krótkim czasie, w dużej ilości i o dobrej technicznej jakości. Spełnienie tego zadania jest obecnie trudne, lub wręcz nie­możliwe, bez szerokiej i gruntownej znajomości przyrodniczych podstaw leśnic­twa. Stąd w części tej znajdują się również rozdziały traktujące o lesie jako zja­wisku geograficznym, aby leśnik-hodowca mógł sobie w pełni uświadomić, jak rozległy zasięg terytorialny ma las i jak różne jego postacie ukształtowały się na różnych kontynentach pod wpływem położenia geograficznego i topograficzne­go - warunkującego zmienny dopływ energii promienistej dostarczanej Ziemi przez Słońce.

Druga część książki traktuje o ekologii populacyjnej roślin drzewiastych -jest więc poświęcona w całości drzewostanowi, jego cechom wyróżniającym (ta­ksacyjnym) i dynamice rozwoju. Jej celem jest zaznajomienie Czytelnika z pod­stawowym obiektem produkcji leśnej, jego socjologicznym i gospodarczym znaczeniem oraz rolą w kształtowaniu zespołu roślinnego. Autor stara się w tej czę­ści zaszczepić studentom - przyszłym gospodarzom lasu - cechę gospodarności, przejawiającą się w takim pobieraniu użytków z lasu, aby nie utracił on zdolno­ści naturalnej regeneracji i reprodukcji drewna. Starano się w niej także upo­rządkować specyficzne pojęcia ekologiczno-hodowlane oraz wskazać drogi zmierzające do podnoszenia produkcyjności lasów. Osiąganie pozytywnych efektów naszej działalności staje się możliwe wyłącznie przez stosowanie świa­domych i celowych zabiegów, opartych na głębokiej znajomości istoty samego obiektu gospodarczego oraz całokształtu zjawisk warunkujących produkcję drewna w lesie. Tylko gruntowne poznanie naturalnych praw rozwojowych da­je bowiem leśnikowi możliwość skutecznej ingerencji w życie lasu i osiąganie zaplanowanych celów.

Treścią trzeciej części książki jest skrótowy zarys rozwoju myśli typologicz­nej w Polsce i w Europie, szczególnie zaś aktualnie stosowanych w praktyce koncepcji typologicznych oraz podejmowanych na świecie i w naszym kraju prób rejonizacji produkcji leśnej. Ta część jest jakby syntezą i praktycznym za­stosowaniem problematyki obu części poprzednich. Nie zawiera opisu metod prac terenowych zmierzających do określenia typów lasu, gdyż zagadnienia te wchodzą w zakres praktyki urządzania lasu. Nie precyzuje również gospodar­czego wykorzystania typologii i rejonizacji, które z kolei są domeną planowa­nia, projektowania oraz normowania prac hodowlanych i urządzeniowych. Przedstawiony w niej wykład stanowi krótkie kompendium najważniejszych wiadomości z zakresu typologii leśnej i przyrodniczej rejonizacji produkcji.

Jeśli książka ta przyczyni się do upowszechnienia i podniesienia wiedzy o le­sie, głównie zaś do wzrostu odpowiedzialności leśników i drzewiarzy za trwa­łość i zasobność polskich lasów oraz spełniania przez nie wszystkich gospodar­czych i społecznych funkcji, będzie to największą satysfakcją i zadośćuczynie­niem dla autora.