Choroby pszczół. Odporność, patologia, terapia

Postęp wiedzy przejawiający się opracowaniem nowych metod rozpoznawania chorób i postępowania profilaktyczno-leczniczego, jak również wzrost wymogów odnośnie jakości produktów pszczelich przeznaczonych do konsumpcji człowie­ka stwarza potrzebę nowoczesnego przedstawienia zagadnień związanych z pato­logią i terapią chorób pszczoły miodnej. Szczególną uwagę zwrócono na choro­by czerwia i pszczół znajdujące się na liście B Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (Worid Organisation of Animal Health), wcześniej znaną jako Między­narodowy Urząd do spraw Epizootii - OIE (Office International des Epizooties) oraz na choroby, które według obowiązującego w kraju ustawodawstwa podlegają zwalczaniu lub rejestracji.

W podręczniku uwzględniono dyrektywy Unii Europejskiej odnośnie zwal­czania chorób zakaźnych pszczół i ochrony zdrowia publicznego, wymagania sanitarno-weterynaryjne dotyczące produktów pszczelich przeznaczonych do kon­sumpcji przez człowieka i przepisy prawa farmaceutycznego dotyczące produk­tów stosowanych w terapii chorób pszczół.

Integralną część podręcznika „Patologia i terapia chorób pszczół z podstawa­mi immunobiologii" stanowią problemy związane z odpornością rodziny, sposo­bami sterowania odpornością, działaniem immunosupresyjnym patogenów i czynników środowiska.

Podręcznik jest przeznaczony dla studentów wydziałów medycyny weteryna­ryjnej, lekarzy weterynarii i pracowników weterynaryjnych laboratoriów diagno­stycznych. Będzie on też przydatny dla pracowników służb agronomicznych, zoo­technicznych i ochrony środowiska oraz biologów zajmujących się problemami hodowli i wykorzystaniem produktów pszczelich.

Spis treści

Wstęp

1. ZARYS BIOLOGII I HODOWLI PSZCZOŁY MIODNEJ

1.1. Rola pszczoły miodnej w przyrodzie i gospodarce

1.2. Systematyka pszczoły miodnej

1.3. Biologia rodziny pszczelej

1.3.1. Rodzina pszczela

1.3.2. Rozwój osobniczy pszczoły

1.3.3. Życie rodziny i organizacja pracy w pasiece w ciągu roku

1.3.4. Produkty wytwarzane przez rodzinę

1.3.5. Mikroflora rodziny pszczelej

1.3.5.1. Mikroflora rodziny a rozwój osobniczy

1.3.5.2. Mikroflora miodu i pyłku

Piśmiennictwo

2. ODPORNOŚĆ PRZECIWZAKAŹNA

2.1. Ewolucja odporności przeciwzakaźnej

2.2. Odporność pszczoły miodnej

2.2.1. Odporność okrywy ciała

2.2.1.1. Budowa okrywy ciała

2.2.1.2. Okrywa ciała jako bariera przeciwzakaźna

2.2.2. Odporność przewodu pokarmowego

2.2.2.1. Budowa przewodu pokarmowego pszczoły miodnej ..

2.2.2.2. Środowisko biochemiczne jelita

2.2.2.3. Antybioza i kompetycja bakteryjna

2.2.2.4. Błona perytroficzna jako bariera przeciwzakaźna

2.2.2.5. Działanie ochronne struktur ściany jelita środkowego

2.2.3. Odporność układu tchawkowego

2.2.4. Mechanizmy odporności jamy ciała

2.2.4.1. Rozpoznanie immunologiczne

2.2.4.2. Odporność komórkowa

2.2.4.3. Odporność humoralna

2.2.4.3.1. Odporność humoralna wrodzona

2.2.4.3.2. Odporność humoralna nabyta

2.2.5. Odporność kolonijna

2.2.6. System przełamywania odporności owada przez patogeny

2.2.7. Immunostymulacja i immunosupresja

2.2.8. Mechanizmy odporności w wybranych chorobach pszczoły miodnej

2.2.8.1. Choroby wirusowe

2.2.8.2. Zakażenia bakteryjne

2.2.8.3. Mikozy

2.2.8.4. Inwazje pasożytów

Piśmiennictwo

3. EPIZOOTIOLOGIA CHORÓB PSZCZOŁY MIODNEJ

3.1. Populacja patogena

3.2. Populacja żywiciela

3.3. Profilaktyka nieswoista

3.3.1. Zabiegi hodowlano-sanitarne

3.3.2. Odkażanie

Piśmiennictwo

4. POSTĘPOWANIE LEKARSKO-WETERYNARYJNE W ROZPOZNAWANIU CHORÓB CZERWIA I PSZCZÓŁ

4.1. Ocena stanu higienicznego i sanitarnego pasieki oraz zasobów pożytkowych

4.2. Wywiad lekarsko-weterynaryjny

4.3. Oględziny pasieki

4.4. Badanie rodzin pszczelich

4.5. Przegląd zamarłych rodzin

4.6. Pobieranie materiału do badań laboratoryjnych

4.7. Postępowanie w przypadku chorób czerwia i pszczół ujętych w Ustawie o ochro-
nie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt

4.8. Postępowanie w pasiece zapowietrzonej

4.9. Postępowanie w okręgu zagrożonym

4.10. Zalecenia OIE dotyczące diagnostyki chorób pszczół zamieszczonych w wykazie B międzynarodowego wykazu chorób zaraźliwych zwierząt

Piśmiennictwo

5. POSTĘPOWANIE TERAPEUTYCZNE W CHOROBACH PSZCZÓŁ

5.1. Wybrane zagadnienia prawne dotyczące stosowania leków u pszczół

5.2. Sposoby podawania leków

5.3. Przegląd leków

5.3.1. Sulfonamidy

5.3.2. Antybiotyki

5.3.3.Inne preparaty

5.3.4. Produkty lecznicze weterynaryjne stosowane w zwalczaniu warozy

5.3.5. Pozostałości produktów leczniczych stosowanych w terapii chorób pszczół

Piśmiennictwo

6. PSZCZOŁA MIODNA JAKO INDYKATOR SKAŻENIA ŚRODOWISKA

Piśmiennictwo

7. PATOFIZJOLOGIA I SYMPTOMATOLOGIA ZATRUĆ

7.1. Zatrucia insektycydami

7.2. Zatrucia spowodowane emisją gazów przemysłowych

7.3. Zatrucia alimentarne

7.3.1. Zatrucie spadzią

7.3.2. Zatrucie nektarem

7.3.3. Zatrucie pyłkiem

7.4. Przepisy dotyczące zapobiegania zatruciom pszczół

7.5. Pielęgnacja zatrutych rodzin

Piśmiennictwo

8. CHOROBY WIRUSOWE

8.1. Choroba woreczkowa

8.2. Choroba kaszmirska czerwia i pszczół

8.3. Ostry paraliż pszczół

8.4. Chroniczny paraliż pszczół

8.5. Powolny paraliż pszczół

8.6. Zakażenie wirusem choroby czarnych mateczników

8.7. Zakażenie wirusem włókienkowym

8.8. Zakażenie wirusem Y

8.9. Zakażenie wirusem X

8.10. Zakażenie wirusem zdeformowanych skrzydełek

8.11. Wirus opalizujący

8.12. Zakażenie wirusem Nodamura

8.13. Zakażenie wirusem zmętnienia skrzydełek

Piśmiennictwo

9. CHOROBY BAKTERYJNE

9.1. Zgnilec amerykański

9.2. Zgnilec europejski

9.3. Zakaźne rozproszkowanie czerwia

9.4. Choroby czerwia wywołane przez bakterie warunkowo chorobotwórcze

9.5. Posocznice bakteryjne pszczół

9.5.1. Rozpadnica pszczół

9.5.2. Posocznica wywołana przez Serratia marcescens

9.5.3. Posocznica wywołana przez Pseudomonas aeruginosa

9.5.4. Hafnioza

9.5.5. Czerniaczka bakteryjna jajników matki

Piśmiennictwo

10. CHOROBY WYWOŁANE PRZEZ RIKETSJE I MYKOPLAZMY

10.1. Riketsjoza

10.2. Spiroplazmoza

Piśmiennictwo

11. MIKOZY I MIKOTOKSYKOZY

11.1. Grzybica otorbielakowa

11.2. Grzybica kropidlakowa

11.3. Czerniaczka grzybicza

11.4. Drożdżyce

11.5. Trichodermoza

11.6. Zakażenie Mucor hiemalis

Piśmiennictwo

12. CHOROBY WYWOŁANE PRZEZ PIERWOTNIAKI

12.1. Choroba zarodnikowcowa

12.2. Choroba petzakowa

12.3. Choroba wiciowcowa

12.4. Choroba hurmaczkowa

Piśmiennictwo

13. CHOROBY WYWOŁANE PRZEZ ROZTOCZE

13.1. Choroba roztoczowa

13.2. Inwazja Acarapis extemus, Acarapis dorsalis iAcarapis vagans

13.3. Inwazja Tropilaelaps ciareae

13.4. Waroza

13.5. Inwazja Ewarroa sinhai

Piśmiennictwo

14. INWAZJE OWADÓW

14.1. Inwazja małego chrząszcza ulowego

14.2. Brauloza

14.3. Meleoza

14.4. Inwazja barciela pszczołowca

14.5. Inwazja wachlarki

14.6. Muszyce pszczół

14.6.1. Senoteniaza

14.6.2. Fizocefaloza

14.6.3. Muszyce występujące sporadycznie

14.7. Inwazje os

14.7.1. Taszczyn pszczeli

14.8.Mrówki

Piśmiennictwo

15. INWAZJE NICIENI ENTOMOFILNYCH

15.1. Mermitydoza

15.2. Inwazja entomopatogennych nitkowców

Piśmiennictwo

16. CHOROBY NIEZAKAŹNE

16.1. Choroby niezakaźne czerwia

16.1.1. Jaja czcze

16.1.2. Zamieranie czerwia

16.1.3. Zaziębienie czerwia

16.1.4. Czerw garbaty

16.1.5. Uszkodzenia czerwia przez barciaki

16.2. Choroby niezakaźne pszczół

16.2.1. Biegunka

16.2.2. Głód

Piśmiennictwo

17.SZKODNIKI WOSKU, MIODU I PYŁKU

17.1. Galeriaza

17.2. Inwazja barciaka niniejszego

17.3. Inwazja Vitula edmandsae

17.4. Przerastanie pyłku przez Bettsia alvei

17.5. Inwazje roztoczy

Piśmiennictwo

Skorowidz